Tuesday, August 2, 2011

દીનદયાળ ચૂર્ણ


લઘુમતિ આહારવિહારને કારણે
બિનસાંપ્રદાયિકતાની કબજિયાત થાય, તો
અમારી કંપનીનું
દીનદયાળ ચૂર્ણ ખાવ.
હિન્દુત્વનો સરસ મજાનો રેચ થશે.
સર્વ રોગહર,સર્વ દુ:ખહર
પરમહિતકારી આ ચૂર્ણ
વેદ પ્રમાણિત છે,
શ્રુતિ,સ્મૃતિ,ઉપનિષદ આધારિત છે.
અમારી કંપનીએ
આ યોગ
સંપૂર્ણ શાસ્ત્રોક્ત વિધિથી
હજાર મણ માનવરક્તનો પુટ આપીને
તૈયાર કર્યો છે.
આમ તો
આ અનુભૂત યોગ
વહેલી સવારે બ્રાહ્મમુહૂર્તમાં
નરણે કોઠે વિશેષ ફળદાયી છે.
પરંતુ તેને ઓછી માત્રામાં લેવાથી
જાતિભેદના જીવાણુ અને
વર્ગીય અસમાનતાના વિષાણુ
મરતા નથી
એટલે એનો પુષ્કળ માત્રામાં પ્રયોગ કરવો.
તેના સેવન સમયે
રક્તપાત, બોમ્બ ધડાકા, શિયળભંગ
જેવા ક્ષણિક ઉત્પાતો થશે.
પરંતુ અંતે સિસ્ટમ નિરામય થશે.
ગરીબી, બેકારી, ભૂખમરો જેવાં
વ્યાધિ ભૂલાઈ જશે.
મારી વાત સાંભળીને તમે હસો છો?

આ કોઈ પક્ષનો ચૂંટણી ઢંઢેરો નથી.
અમારી સદીઓ જૂની
અને હવે તો વૈશ્વિક બનેલી
કંપનીના આક્રમક માર્કેટીંગની
  ફળશ્રુતિ છે.
અમારી કંપની ભલે નાસ્ડાકમાં લિસ્ટેડ નથી.
ભારતીય શેર બજારની રૂખ
અમારા હાથમાં છે.

ચીફ મિનિસ્ટર મટીરીયલ



ફરી એકવાર એક ટોળુંચાર રસ્તા વચ્ચે એકઠું થયું.
 ‘મારો,કાપોનાં અવાજો વચ્ચે
રગોમાં ગરમ ખૂન દોડતું થયું.
કોકનાં કપાળે ટીલાં હતાં
તો કોકનાં હાથમાં ભલા હતાં.
કોક હતાં બેકાર,  એમના

ચહેરા સાવ વીલાં હતાં.
આમ તો ખિસ્સાં એમનાં ખાલી હતાં
પરતું એમાં ગંધક, પાવડર અને ખીલા હતાં.
ટોળાનો એક મોવડી હતો,
હાથમાં એનાં મોબાઈલ ફોન હતો,
સામા છેડે ગાંધીનગરનો ડોન હતો.



અચાનક એક ઇસમ ત્યાંથી પસાર થયો.
એના ચહેરા પર દાઢી હતી.
એને જોતાં વેંત સૌએ ફટાક ગુપ્તીઓ કાઢી હતી.
ટોળાએ ઇસમને ઘેરી લીધો.
એકે પકડ્યો હાથ
તો બીજાએ ઝાલ્યો પગ
એકે શર્ટ ફાડ્યું
તો બીજાએ ખેંચ્યું પેન્ટ.

ટીંગાટોળી કરીને લાવ્યા
ઇસમને ચાર રસ્તા વચ્ચે.
અધમૂઆ ઇસમનું
ગયું ભાન અધવચ્ચે.
પછી ઠલવાયું પેટ્રોલ ધડ ધડ ધડાટ.
કીકીયારી કરતુ ટોળું હસ્યું ખડખડાટ.

લાવો દિવાસળી, બાકસ,
 ‘સળગાવો સાલાને, જો જો છટકી ન જાય.
મોવડી ઉતાવળા સાદે બોલતો જાય.

એક દિવાસળી સળગી,
બીજી.ત્રીજી,ચોથી...
આખું બાકસ થઇ ગયું ખાલી.
ઇસમ કઈ માટીનો હતો?
જ્વલનશીલ પદાર્થ પણ સળગતો નહોતો.
ટોળું ઘડીક વાર વિચારે ચડ્યું.
 (આવું થાય ત્યારે ભલભલું ટોળું પણ વિચારે છે એની તમને ખબર છે?)
મોવડીએ મોબાઈલ પર માલિકોને અજાયબ ઘટનાની ખબર આપી.
આવ્યો આદેશ તત્કાળ સામેથી:
 ‘ઇસમનું બોડી ચેક અપ કરાવો ફોરેન્સીક લેબોરેટરીમાં.
રીપોર્ટ આવ્યો ચોવીસ કલાકમાં.
ટોળું ભેગું થઇ ગયું જોતજોતામાં.

એનાં ચહેરા પર સ્તબ્ધતા હતી.
ઇસમ વિશે જાણવાની આતુરતા હતી.
રીપોર્ટમાં હતું માત્ર એક લીટીનું લખાણ
સદરહુ ઇસમની સાચી ઓળખાણ:

 ‘એને પાંચ કિલો આર.ડી.એક્સથી ફૂંકી મારો.
એ ચીફ મિનિસ્ટર મટીરીયલ છે.

ભગતસિંહ






















ભગતસિંહ!
બહુ ઓછા ભગત જોયા છે
સિંહ જેવા,
ભગતસિંહ જેવા.
મારો ગુજ્જુ ઓળખે છે એક નરસિંહ ભગતને
હાથમાં લઇ તંબૂરો
વાલ્મીકિવાસમાં જનારા
ગાંડાઘેલા ગ્રુહસ્થને.
એ સિવાય ગુજ્જુ રસધારમાં
ખારાપાટની બંજર જમીન બચી છે.
એણે રેતીના ઢૂવા પર અસ્મિતાની અટ્ટાલિકા રચી છે.
ભગતસિંહ!
અસ્પ્રુશ્યતાના અરણ્યસમા ગુર્જરદેશમાં
વરૂ વકરતાં ગયાં છે,
સિંહ નિર્વંશ થયા છે,
બચ્યા ખુચ્યા બકરી બનીને
અહિંસક લક્ષ્મણરેખામાં બંધાઇ ગયા છે.
ઘોળતા રહ્યા છે સર્વધર્મસમભાવનું  અફીણ
ને ચાટતા રહ્યા છે બિનસામ્પ્રદાયિકતાનું ફીણ.

ભગતસિંહ!
1932માં લોર્ડ ઇરવીન સાથે થયેલો પેક્ટ
દિલ્હીના દરબારીઓને પચી ગયો છે.
પણ, જનતાના અંગેઅંગ પર એના ફોલ્લા ઉઠ્યા છે.
ઓપરેશન બ્લ્યુસ્ટાર.
ભોપલ ત્રાસદી.
અરવલ મેસેકર.
બોફોર્સ-ફેરફેક્સ.
ખબર નથી, કોણ કરે છે રાજ?
અંકલ શૅમ?
અંકલ શોર્ગાચોવ?
કે પછી અંકલ એક્સ?

ભગતસિંહ!
હવે સર્વધર્મસમભાવનો સોનેરી ચળકાટ ઝાંખો પડી ગયો છે.
સર્વધર્મકોમવાદનો કરપીણ રંગ ઉઘડી રહ્યો છે.
કેસરી ટોપી, લીલું જાકીટ, વાદળી ફેંટો,સફેદ કોટ
એકબીજાનાં કપડાં ઉતારીને બિલકુલ નગ્ન થઇ ચૂક્યાં છે,
હોમો સેપિયંસના આદમખોર પૂર્વજની અદ્દલ આવ્રુત્તિ સમા!
ભગતસિંહ!
મૂડીવાદી મરઘટમાં સેંકડો માનવકલાક બળીને ભસ્મ થઇ ગયા.
કોમી હુલ્લડોમાં ઘણું નિર્દોષ લોહી નિરપરાધ વહી ગયું
ને કેટલીય આગ ઝૂંપડપટ્ટીઓને આભડી ગઇ.
હવે સાચી દિશામાં
થોડાક માનવકલાકો વપરાશે તો વેડફાશે નહીં,
થોડુંક લોહી રેડાય તો વ્યર્થ નથી,
થોડીક આગ લાગે તો વાજબી છે.
ડુક્કરોની સંસદ પર એક વિશેષ બોમ્બ ઝીંકવાનો હજુ બાકી છે.
કાન હજુ પણ બહેરા છે.

બાળક


ક્યારનો ચૂપચાપ
એની બાળસહજ ચેષ્ટાઓ
નિરખ્યા કરું છું!
ક્યારેક એ હસી પડે છે રડતાંરડતાં,
તો ક્યારેક હસતાંહસતાં રડી પડે છે.
ક્યારેક એ ઊંઘી જાય છે બેઠાંબેઠાં,
તો ક્યારેક ઊંઘમાંથી બેઠો થઇ જાય છે.
ક્યારેક ઉપર ચડવા માટે બનાવે છે મારી પીઠને પગથિયું.
તો ક્યારેક મને નીચો પાડવા લટ્ટી પણ મારે છે.
ક્યારેક ક્યારેક
નાકમાંથી રગડતા રેંટના રેલા ઉપર
મસ્તીથી જીભ ફેરવતા બાળક જેવી ખુશાલી
છલકાય છે એના નિસ્તેજ ચહેર પર,
જ્યારે એ મને ઢેડ કહીને બોલાવે છે.
કદાચ પોતાની જ વિષ્ટામાં
આંગળીઓ ફેરવતા બાળકથી પણ વિશેષ આનંદ
એ સમયે એને આવતો હશે.
મને ખબર નથી.
એટલું જરૂર જાણું છું,
એને સુધારવાના મારા તમામ પ્રયત્નો સામે
એ જબરજસ્ત બંડ પોકારે છે.
બસ, એમ જ,
જે રીતે પેલું બાળક
પોતાની ચડ્ડી ખૂણામાં ફગાવીને
ચાલ્યું જાય છે ઘરની બહાર
પગ પછાડીને રોષભેર!

હું તારી જ રાહ જોઉં છું





















હું તારી જ રાહ  જોઉં છું.
મારી ઉપેક્ષા ન કરીશ.
મુક્તિના પ્રભાતનું એકાદ કિરણ મને પણ ફાળવજે.
પાંગરી માનવસભ્યતા
પુનિત સરિતાતીરે
ત્યારની હું તારી રાહ જોઉં છું.
જ્યમ જોતી હતી એકદા
શિકારે ગયેલા મારા સાથીની.
ફેરવતાં હળવેકથી કાંસકી
ધરતીના મ્રુદુ મસ્તક પર
ક્રુષિકર્મની જન્મદાત્રી હું,
સ્વયં ધરિત્રી.
ધર્યું એકપતિવ્રત
છતાં કીધો અગ્નિપ્રવેશ.
પાંચ પતિની સંગિની
ગાળ્યો હેમાળો દેશ.
હું શુદ્રાતિશુદ્ર
પાપયોનિ
ગીતાકાર કે ભાષ્યકાર
બધે હું ખાણ નરકની.
ક્વચિત બની ગાર્ગી કે કદીક મૈત્રેયી
અહલ્યા બની હંમેશ
ખાધી ઠોકર પુરૂષની.
હું તંત્રવિજ્ઞાનની  માયા,
ગાંધર્વલોકની અપ્સરા,
ઇન્દ્રસભાનું મનોરંજન
વાત્સ્યાયનની ક્રીડામાટે થયું મારું સ્રુજન.
બંધુ, દાસ બની તેં
કરી સેવા આર્યસ્વામીની.
તવ સમીપ હું જ હતી.
અનૌરસ સંતાનોની માતા,
શુદ્ર,ક્ષુદ્ર,તુચ્છ માતા.
આજ તારાં ને મારાં સંતાનોની
નીકળી છે વિજયસવારી
રચવા એક નવું વિશ્વ સમાનતાનું
પુરૂષ સ્ત્રીના ભેદ વિનાનું.
હું ઉભી છું ખૂણામાં,
ઘરની ચાર દીવાલોમાં.
આવ, પકડ મારો હાથ.
મુક્તિની પ્રસવવેદના મને પણ ભોગવવા દે.

પાંજરાપોળ


સ્વાતંત્ર્ય દિન!
ઝંડા નીચે કતારબંધ ઉભા રહેશે
મરવાના વાંકે જીવતાં તમામ ખોડાં ઢોર.
ઝીલશે સૈનિકોની કંટાળાજનક સલામી
હસ્તધૂનન કરતા ચમકતા ચહેરાવાળા ગોવાળિયા
ખોડાં ઢોરોની આંખોમાં ટપકતી હતાશાને
ફટકારશે દેશભક્તિનો ચાબૂક.
ફીટકારશે એમની વંશપરંપરાગત પાંજરાપોળોને
ધ્વસ્ત કરવા મથતા નિર્દયી દુશ્મનોને.
વાયુપ્રવચનોનો ઝેરી ગેસ ફરી વળશે આજાર મેટ્રોપોલિસ પર.
સાગરના તળિયે જતી સબમરીનો,
બરફીલા પ્રદેશો ખૂંદતી તોપો,
એકી સાથે ભાંભરશે આવનારા યુદ્ધજ્વરનો સ્વર.
ધીરેધીરે ખોડાં ઢોર પાછં ફરશે બરાકોમાં,
બુલડોઝર નીચે કણસતી ઝુંપડપટ્ટીઓમાં.
ખાણિયાઓની ચીસો દફનાવતી કોલસાની કાળકોટડીમાં,
ગેસગળતરથી સડતા ક્ષયગ્રસ્ત ફેફસામાં,
અવાવરૂ તળાવોમાં આપઘાત કરતી કાપડની મિલોમાં.

શંબુક


એક નાનીશી ચાલમાં
મજદૂરોની વસ્તી,
મચ્છરોથી પણ ઘણી
જિંદગી જ્યાં સસ્તી...1

હબસી જેવો રંગ લઇ
ત્યાં જન્મે શંબુકરાય,
ખોલીનું ખલ-અંધારું
ઝળાંહળાં કૈ થાય...2

ટી.બી. થાતાં બાપનો
મિલમાં પડતો દેહ,
દેવાના ડુંગર ઉપર
સળગી એની ચેહ...3

રેલગાડીનો કોલસો
માતા વીણવા જાય,
છૈયાના શિક્ષણ માટે
પાટા બાંધી ખાય...4

ગભાણ જેવી શાળામાં
મહેતો ખેંચે કાન,
ઢગલી કરતાં ધૂળની
શંબુક શોધે ગ્નાન...5
ઉપર પંખી આભમાં
ઉડતું જોઇ એક,
ઊંચાઇ એની પામવા
કરે મનસૂબો નેક...6

એમ કરતાં એક દી
બની ગયો એ સ્નાતક,
રડતી માની આંખમાં
ઝંપે પળભર ચાતક...7

માના પગની ધૂળ લૈ
ઇંન્ટરવ્યૂ રોજ આપે.
પ્રોફેસરની નોકરી
મેળવતાં વાર લાગે...8

મોટીમસ કોલેજ્ના
મોટામસ દરવાજા,
વિધ્યાર્થીનાં દિલ જીતી
બની બેઠો એ રાજા...9

વિદ્યાના વર્તુળ મહીં
ચોફેર એની ધાક,
શુદ્રતાના સ્પર્શથી
સરસ્વતી થૈ પાક...10

પણ સમય શંબુકનો
આવે કપરો વિશેષ,
માંડે ફેણ ભોરીંગો
જીવતા થાય અવશેષ...11

ભરબપોરે કોલેજ કેરા
દરવાજે થઇ ભીડ,
પ્રુચ્છા  કરતાં લોકના
ચહેરે ચમકી ચીડ....12

એવામાં શંબુકતણું
ત્યાં થયું આગમન,
પેલો બી.સી.ઢેડો જાય
કોકે કાઢ્યાં વચન...13

શું મેધાવી માણસ છે
એકે ગભરાતાં કહ્યું,
સાલ્લા, ડફોળશંખ
કહી ટોળું ફરી વળ્યું...14

મેરીટ અમારી માત છે
એફીસીયંસી બાપ,
અમને નડતી અનામતો
ભીષણ એનો શાપ...15

શંબુકની કેબિન પાસે
ઝીંકે શબ્દનાં બાણ,
ટોળું ખેંચે જોસથી
તંગ મગજની વા..16

ગુસ્સામાં શંબુકતણી
આંખે ફૂટી રતાશ,
કેવી છે આ નાતજાત
કેવો છે આ ત્રાસ...17

ઢળતી સાંજે ઘર તરફ
કદમ પડે ચૂપચાપ,
ઊંઘવિહોણી આંખમાં
અતીતના સંતાપ...18

ચાલી કેરા ચોકમાં
શંબુક સરકી જાય,
ધૂળની ઢગલી વચ્ચે
પાછો બેસી જાય...19

ક્યાં હતો? શું થઇ ગયો?
ખાધી ક્યમ પછડાટ?
સમસ્યાનું એક નવું
વિશ્વ ખૂલ્યું વિરાટ...20

વિચારોમાં ગુંચવાતો
નિશદિન જાય કોલેજ,
વિષય શીખવવો પડે
કાસ્ટીઝમ ઇન વિલેજ...21

ચાલુ વર્ગે એકવાર
થઇ ગઇ ગફલત,
દલિતબાંધવો તણી
કરી જરી વકાલત...22

બંધ રાજકારણ કરો
ઊઠ્યા મોટા સૂર,
ડૂબાડી દેવા શંબુકને
ઉમટ્યાં ભારે પૂર...23

હોંકારા પડકારા વચ્ચે
મેણાંટોણાંનો માર,
છોભીલા શંબુકને
થૈ વેદના અપાર...24

ફોન આવતો મધરાતે
કાઢે ભૂંડી ગાળ,
બહુ ફાટ્યો છ , ઢેડા,
ભમ્યો શું તારો કાળ?..25

રોજ કાંકરીચાળો
ક્વચિત ટપલીદાવ,
પ્રોફેસરના હ્ર્દયનો
ઘેરો થતો ઘાવ...26

સ્ટાફ  રૂમનું ઘેરું મૌન
પાછળ ઘુસપુસ વાતો,
કોક અજાણ્યા ત્રાસથી
પડખાં ઘસતી રાતો...27


મોડીરાતે એકવાર
જીવ ઊંઘમાં ઘૂંટાય,
ક્ષયગ્રસ્ત બાપની
સ્મ્રુતિ સળવળ થાય...28

શૂન્યમનસ્ક ચિત્તમાં
સમય થાય સ્થગિત,
સહર જેવા કંઠમાં
ધ્રૂસ્કાંનું સંગીત...29

દર્દ ઝીણુંઝીણું ત્યાં
છાતીમહીં ઉપડે,
વિધ્યાવ્યાસંગી તણું
શરીર ઠંડુ પડે...30

અલવિદા, હે જગત! 
કહેતાં શ્વાસ મૂકે.
શમી ગયા સૌ સંતાપો 
મ્રુત્યુની એક ફૂંકે....31